Prezentujemy kolejny wpis z serii dotyczącej uproszczeń w rachunkowości. Wcześniejsze wpisy odpowiadały na pytania o to, co to jest uproszczenie oraz czy i kiedy warto je stosować. Czas na analizę, jaki przyjęte uproszczenia mogą mieć wpływ na badanie sprawozdania finansowego. Poniżej ekspert naszej firmy audytorskiej rozkłada ten temat na części pierwsze. Jest to więc lektura przydatna m.in. dla osób zaangażowanych w proces sporządzania sprawozdania finansowego.
Jaka będzie ocena uproszczeń w rachunkowości przez biegłego rewidenta?
Autor: Agnieszka Baklarz
Biegły rewident na początku badania sprawozdania finansowego identyfikuje obszary mogące kryć podwyższone ryzyko istotnego zniekształcenia. Stosowanie uproszczeń przez jednostkę jest sygnałem, że pewne pozycje potraktowano metodą odstępującą od standardowego podejścia. Biegły rewident musi to zrozumieć i ocenić pod kątem ryzyka.
Spis treści
Z tego wpisu dowiesz się m.in.:
- Na co będzie zwracał uwagę biegły rewident w przypadku stosowanych uproszczeń?
- Dlaczego tak ważna jest dokumentacja – jak ułatwić biegłemu zrozumienie przyjętych rozwiązań?
- Jak audytor zachowa się w przypadku stwierdzenia ryzyk?
- Jak przygotować się do badania jeżeli nasza firma stosuje uproszczenia w rachunkowości?
Co dokładnie podlega ocenie przez biegłego rewidenta?
Zgodnie z Krajowymi Standardami Badania (KSB), audytor najpierw zdobywa wiedzę o jednostce i jej środowisku (w tym o zasadach rachunkowości), aby zidentyfikować ryzyka istotnych nieprawidłowości. Następnie projektuje on procedury dalszego badania adekwatne do ocenionych ryzyk.
Jeśli jednostka zastosowała uproszczenie, audytor zada na przykład następujące pytania:
- Czy to uproszczenie jest zgodne z przepisami?
- Jaki może być jego wpływ na rzetelność sprawozdania?
Przykładowo, jeśli spółka nie ujęła w bilansie leasingu finansowego, traktując go jak leasing operacyjny “dla uproszczenia”, audytor rozważy ryzyko nieujawnienia istotnych aktywów i zobowiązań. Może to zwiększać ryzyko zniekształcenia wskaźników finansowych (zadłużenia, rentowności). Zgodnie z zasadą nadrzędną, uproszczenia są akceptowalne tylko, gdy nie zniekształcają obrazu jednostki – dlatego biegły rewident będzie sceptycznie nastawiony do każdego przypadku, gdzie potencjalny wpływ uproszczenia mógłby być istotny.
Uproszczenie bez dokumentacji to sygnał ostrzegawczy dla biegłego rewidenta!
W ramach oceny ryzyka badania biegły rewident zwraca też uwagę na proces podejmowania decyzji o uproszczeniach w jednostce. Jeżeli okaże się, że kierownictwo nie przeanalizowało w wystarczającym stopniu skutków uproszczeń lub nie udokumentowało swoich decyzji, audytor może ocenić to jako słabość kontroli wewnętrznej. Brak dokumentacji lub niejasne zasady stosowania uproszczeń utrudniają biegłemu rewidentowi zrozumienie logiki przyjętych rozwiązań, co zwiększa ryzyko błędów. Dlatego z perspektywy audytora korzystnie widziane jest, gdy jednostka zawczasu przygotuje dla niego informacje: listę stosowanych uproszczeń wraz z uzasadnieniem ich niskiej istotności. Taka transparentność pozwala biegłemu efektywniej zaplanować badanie – np. skupić więcej uwagi na tych obszarach, gdzie mimo uproszczeń wciąż istnieje ryzyko istotnych nieprawidłowości.
Jak biegły rewident weryfikuje zasadność uproszczeń – jakie są przykłady procedur badania?
Jaka będzie reakcja biegłego rewidenta na stwierdzone ryzyka? Jeśli audytor oceni, że któreś uproszczenie niesie za sobą ryzyko istotnego zniekształcenia, zaplanuje odpowiednie procedury kontrolne i czynności szczegółowe.
Na przykład: jeżeli spółka nie utworzyła rezerwy na potencjalne zobowiązanie sądowe, uznając je za nieistotne, audytor może sam przeprowadzić niezależną ocenę tej sprawy (pozyskać informacje o toczących się postępowaniach, oszacować potencjalną kwotę). Jego celem będzie sprawdzenia, czy brak rezerwy faktycznie nie wpływa istotnie na sprawozdanie. Albo, gdy jednostka nie kalkuluje odroczonego podatku dochodowego, ponieważ uważa różnice przejściowe za pomijalne, audytor wykona testowe obliczenie podatku odroczonego. Tutaj celem będzie upewnienie się, że ewentualna kwota nieprzypisanego aktywa/pasywa podatkowego mieści się poniżej progu istotności.
Krótko mówiąc, procedury badania zostaną dostosowane: im większe potencjalne skutki pominięcia czegoś z powodu uproszczenia, tym bardziej szczegółowe testy może zastosować biegły rewident. Zgodnie z KSB audytor musi zebrać odpowiednie i wystarczające dowody, by ograniczyć ryzyko badania do akceptowalnie niskiego poziomu. Gdy jednostka stosuje uproszczenie, dowody na jego prawidłowość mogą obejmować np. dokumenty potwierdzające niewielką wartość danej pozycji, kalkulacje pokazujące marginalny wpływ na wynik lub korespondencję wewnętrzną zatwierdzającą decyzję o uproszczeniu.
Jak przygotować się do badania sprawozdania finansowego w sytuacji, kiedy są stosowane uproszczenia?
Warto zauważyć, że samo zastosowanie uproszczenia nie oznacza automatycznie problemu – wiele uproszczeń jest powszechnie stosowanych i akceptowanych przez biegły rewidentów, jeśli leżą w granicach zdrowego rozsądku i prawa. Jednak audytor z definicji “nie ufa, tylko sprawdza”. Dlatego można spodziewać się, że w trakcie badania padną pytania szczegółowe o obszary, gdzie zastosowano uproszczenia: Jak ustalono, że to działanie nie zniekształca sprawozdania? Jaka jest potencjalna różnica, gdyby stosować pełne rozwiązanie? Odpowiedzi na te pytania – poparte odpowiednią dokumentacją – pozwolą zmniejszyć postrzegane ryzyko i ułatwią biegłemu rewidentowi wydanie pozytywnej opinii.