Jak prawidłowo ocenić istotność danych w raporcie ESG?
Autor: Agnieszka Baklarz
Zachęcamy do zapoznania się poniższym zapisem wypowiedzi eksperta naszej firmy audytorskiej z webinaru z serii „O etyce przy kawie„, który odbył się 16 maja 2025 r.
Atestacja raportu ESG zgodnie ze standardem KSUA 3002PL (usługa o ograniczonej pewności) wymaga od biegłego rewidenta stosowania zawodowego osądu przy ocenie istotności danych dotyczących zrównoważonego rozwoju – zarówno ilościowej (liczbowej), jak i jakościowej (narracyjnej i tematycznej).
Podejście to różni się od klasycznego badania sprawozdania finansowego (audytu finansowego) i musi uwzględniać specyfikę danych ESG, ich często niższą dokładność oraz znaczenie społeczne i środowiskowe.
Spis treści
Z tego wpisu dowiesz się m.in.:
- Jaki stosować próg istotności do oceny danych ilościowych w atestacji ESG?
- Jaką przyjąć metodę oceny danych jakościowych?
- Dlaczego przy ocenie zarówno danych ilościowych jak i jakościowych tak ważny jest osąd biegłego rewidenta?
- Przykłady źle ocenionej istotności: jak uniknąć popełnienia błędu?
- Dlaczego atestacja ESG oraz opinia biegłego rewidenta jest tak ważna dla jakości sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju?
Istotność ilościowa – kiedy 5% to za dużo, a kiedy za mało?
Biorąc za punkt wyjścia próg 5% dla danych liczbowych w raportach ESG trzeba zauważyć, że jest to wyższy próg niż w audycie finansowym, co odpowiada niższemu poziomowi zapewnienia (ang. limited assurance). W praktyce bywa on przyjmowany np. dla danych, gdzie większa tolerancja może być uzasadniona.
Nie jest to jednak reguła uniwersalna. Dla wskaźników wrażliwych (np. liczba wypadków, udział kobiet na kierowniczych stanowiskach) nawet 5% odchylenia może prowadzić do istotnego zniekształcenia raportu – ich znaczenie często wykracza poza wartość liczbową.
Ryzyko „pułapki automatyzmu” polega na stosowaniu jednego sztywnego progu bez refleksji nad znaczeniem danego wskaźnika. Standard atestacji KSUA 3002PL wymaga więc, aby biegły rewident stosował profesjonalny osąd i różnicował progi w zależności od charakteru danych.
Jakie są możliwe podejścia praktyczne?
- dla danych środowiskowych – próg procentowy (np. 5%);
- dla danych „sztukowych” (liczba zdarzeń) – próg absolutny (np. maksymalna liczba błędów);
- dla tematów wrażliwych – obniżenie progu (np. do 1–2%);
- zawsze uwzględnianie efektu kumulacji drobnych błędów.
Istotność jakościowa – tematy, narracja, kompletność
Istotność jakościowa obejmuje wszystko, co nie ma wymiaru liczbowego, ale wpływa na ocenę użytkowników raportu. Poniżej określam dwa podstawowe obszary analizy.
1. Identyfikacja istotnych tematów ESG
Zgodnie z wytycznymi standardów ESRS, kluczowym elementem oceny jakościowej jest identyfikacja istotnych tematów ESG w oparciu o zasadę podwójnej istotności – obejmującą zarówno wpływ firmy na otoczenie, jak i wpływ otoczenia na firmę. Pominięcie tematu powszechnie uznawanego za istotny, nawet jeśli przedsiębiorstwo nie zaklasyfikowało go jako taki, może prowadzić do istotnego zniekształcenia raportu. W takim przypadku nie wystarczy polegać wyłącznie na ocenie przeprowadzonej przez jednostkę – biegły rewident powinien samodzielnie i krytycznie przeanalizować kompletność oraz rzetelność tej oceny, uwzględniając aktualne standardy i oczekiwania interesariuszy.
2. Ocena jakości ujawnień narracyjnych
Nawet, jeśli dany temat został uznany za istotny, nie oznacza to jeszcze, że sposób jego przedstawienia w raporcie jest adekwatny. Narracja może być niepełna, myląca lub powierzchowna, co również może prowadzić do istotnych zniekształceń. Braki w zakresie polityk, strategii, danych wspierających czy metodyki obliczeń wskaźników świadczą o niskiej jakości ujawnień.
Praktycznym kryterium stosowanym w tym zakresie może być poziom zgodności z wymaganiami ESRS – jeśli ujawniono mniej niż około 90% wymaganych informacji, można to uznać za naruszenie kompletności, które wpływa na rzetelność całej sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju.
Zawodowy osąd i sceptycym biegłego rewidenta
W obu aspektach – ilościowym i jakościowym – kluczowe jest znaczenie profesjonalnego osądu biegłego rewidenta. KSUA 3002PL zobowiązuje do dokumentowania przyjętych kryteriów i uzasadnień decyzji. Według jakich kryteriów powinna być podejmowana decyzja? Należy wyodrębnić trzy główne czynniki:
- charakter danych,
- znaczenie dla interesariuszy,
- ryzyko błędnej interpretacji przy braku danych.
Sceptycyzm biegłego rewidenta ma na celu wykrycie m.in. przypadków tak zwanwego greenwashingu – czyli prezentowania danych ESG w sposób nadmiernie korzystny, niepoparty dowodami.
Jakie są przykłady źle ocenionej istotności danych w sprawozdawczości ESG?
Przykład 1 – pominięcie danych o kontraktorach (B2B):
Firma raportuje dane o pracownikach etatowych, ignorując znaczną grupę pracujących na kontraktach. To istotne zniekształcenie jakościowe (naruszenie ESRS S1).
Przykład 2 – „zrealizowany cel” bez metodologii:
Firma deklaruje osiągnięcie celu równości płac na podstawie autorskiego wskaźnika, nie podając definicji ani danych źródłowych – przypadek potencjalnego greenwashingu.
Wnioski końcowe
Istotność w raportowaniu ESG według KSUA 3002PL ma podwójny wymiar – liczbowy i jakościowy – i żaden z nich nie może być pominięty. Potrzebne jest ustrukturyzowane, ale elastyczne podejście, oparte na dokumentacji i przemyślanym osądzie. Tylko wtedy atestacja ESG wnosi realną wartość i zwiększa zaufanie do raportowania zrównoważonego rozwoju.