Dlaczego zaangażowanie pracowników w ocenę podwójnej istotności to obowiązek a nie formalność?
Autor: Agnieszka Baklarz
Poniższy tekst jest zapisem z wystąpienia, jakie miało miejsce podczas webinaru z 30 maja br. Zapraszamy do lektury!
Ocena podwójnej istotności (ang. double materiality assessment) stanowi jeden z fundamentów procesu raportowania zrównoważonego rozwoju zgodnie z dyrektywą CSRD, standardami ESRS oraz wymogami ustawy o rachunkowości.
W świetle § 72 lit. f i g KSUA 3002PL, biegły rewident ma obowiązek ocenić, czy proces ten został przeprowadzony rzetelnie, z należytą starannością oraz przy rzeczywistym zaangażowaniu interesariuszy – w szczególności przedstawicieli pracowników.
Spis treści
Z tego wpisu dowiesz się m.in.:
- Jak rozumieć różnicę pomiędzy brzmieniem dyrektywy a ustawą w zakresie informowania pracowników o ESG?
- Dlaczego konsultacje z pracownikami są tak ważne i nie są tylko formalnością?
- Z kim należy konsultować informacje dot. ESG – kto to jest interesariusz?
- Czy z perspektywy biegłego rewidenta jest istotne, czy konsultacje przebiegły prawidłowo?
- Dlaczego sposób przeprowadzenia konsultacji może mieć wpływ na opinię biegłego rewidenta o atestowanym raporcie ESG?
Dlaczego ustawa mówi o „konsultowaniu” informacji dot. ESG a dyrektywa tylko o informowaniu o nich?
Ustawa o rachunkowości w art. 63r ust. 8 nakłada na kierownika jednostki obowiązek „konsultowania” z przedstawicielami pracowników istotnych informacji dotyczących zrównoważonego rozwoju.
Jednocześnie brzmienie dyrektywy CSRD sugeruje obowiązek „informowania” pracowników. Choć te dwa terminy wydają się podobne, mają istotnie różne znaczenie prawne i praktyczne. „Informowanie” to jednostronny przekaz, podczas gdy „konsultowanie” wymaga aktywnego udziału drugiej strony – możliwości zgłaszania opinii, uwag i wpływania na kształt informacji ujawnianych w raporcie ESG.
O kontrowersjach związanych z tą różnicą brzmienia dyrektywy i aktu ją implementującego pisaliśmy jeszcze w zeszłym roku na naszym blogu.
Czas i forma konsultacji z pracownikami mają znaczenie
Proces oceny podwójnej istotności ma charakter okresowy – odnosi się do konkretnego przedziału czasu i sytuacji. Z perspektywy biegłego rewidenta kluczowe jest ustalenie, czy konsultacje z pracownikami i innymi interesariuszami zostały przeprowadzone we właściwym momencie – tj. przed zakończeniem procesu oceny istotności, a nie dopiero na etapie finalizacji raportu. Konsultacje przeprowadzone „pro forma”, jedynie w odpowiedzi na pytania biegłego rewidenta przeprowadzającego atestację ESG, nie spełniają standardu należytej staranności.
Konsultacje nie mogą być fikcyjne. W sytuacji, gdy przedstawiciele pracowników potwierdzają przeprowadzenie konsultacji, ale faktycznie nie mieli realnej szansy zgłoszenia opinii lub zrozumienia przekazanych informacji, biegły rewident ma prawo i obowiązek zgłosić zastrzeżenie. Obowiązek konsultacji nie może zostać zastąpiony przesłaniem gotowego raportu z prośbą o podpis – to narusza zarówno intencję ustawodawcy, jak i standardy jakości kontroli.
Kto jest interesariuszem?
Częstym błędem w raportach jest ograniczenie pojęcia interesariuszy wyłącznie do pracowników zatrudnionych na umowę o pracę. Tymczasem zgodnie z duchem i literą standardów ESRS, interesariuszami są również osoby zatrudnione na umowach cywilnoprawnych, pracownicy podwykonawców oraz wszelkie grupy zewnętrzne, które mogą być istotnie dotknięte działalnością jednostki.
Rola biegłego rewidenta w zapewnianiu jakości procesu
Zadaniem biegłego rewidenta nie jest wyłącznie stwierdzenie, że proces oceny podwójnej istotności miał miejsce. Jego rolą jest również ocena, czy proces został przeprowadzony zgodnie z wymaganiami prawa i standardów. Audytor powinien zdobyć odpowiednie i wystarczające dowody rewizyjne – w tym dokumentację z konsultacji, zaproszenia, protokoły, zapisy z dyskusji, a także informację o tym, jak opinie interesariuszy zostały uwzględnione w finalnym raporcie.
Biegły rewident powinien angażować się już na etapie planowania procesu oceny podwójnej istotności. Oznacza to, że powinien on monitorować, czy przewidziano działania umożliwiające rzetelne konsultacje i czy interesariusze zostali prawidłowo zidentyfikowani, a ich głos realnie wpływa na ustalenia. Bierność audytora w tej fazie może prowadzić do sytuacji, w której proces oceny istotności zostanie sformułowany w sposób formalny, ale pozbawiony faktycznej wartości informacyjnej i konsultacyjnej.
Podsumowanie
Zaangażowanie interesariuszy – w tym przedstawicieli pracowników – w proces oceny podwójnej istotności nie jest wyborem, lecz wymogiem wynikającym z przepisów prawa i standardu atestacji. Biegły rewident, działając w zgodzie z KSUA 3002PL, ustawą o rachunkowości i dyrektywą CSRD, powinni stanowczo egzekwować ten obowiązek i nie akceptować konsultacji „pro forma”. Tylko rzetelny, przejrzysty i udokumentowany proces konsultacji może stanowić solidną podstawę do wyrażenia opinii z zapewnieniem co do zgodności raportowania zrównoważonego rozwoju z obowiązującymi standardami.