To już trzeci odcinek naszego cyklu poświęconego audytowi fundacji rodzinnych. Przedstawiamy w nim najważniejsze informacje i kwestie praktyczne dotyczące tego obowiązku ustawowego. Przykładowo, w poprzednim odcinku nasz ekspert analizował, jaka jest różnica między audytem fundacji rodzinnej a badaniem sprawozdania finansowego (audytem finansowym).
W niniejszym odcinku tłumaczymy, dlaczego wybór niezależnego audytora (najlepiej w formie renomowanej firmy audytorskiej) to podstawa skutecznego audytu fundacji rodzinnej, dającego wiarygodne wyniki i budującego zaufanie beneficjentów do wniosków z audytu.
Zachęcamy do lektury!
Wybór audytora fundacji rodzinnej – komu zaufać i jak uniknąć konfliktu interesów?
Autor: Agnieszka Baklarz
Kto może przeprowadzić audyt fundacji? Odpowiedź na to pytanie wydaje się prosta. To zgromadzenie beneficjentów (organ złożony z beneficjentów danej fundacji rodzinnej) ma wyłączne prawo decydować o tym, kto przeprowadzi audyt fundacji. Zatem to właśnie beneficjenci w drodze uchwały wyznaczają firmę audytorską albo zespół audytorów. W praktyce oznacza to pełną kontrolę „właścicielską” nad wyborem audytora – rodzina lub inni beneficjenci mogą wskazać zaufanych specjalistów lub renomowaną firmę, która dokona oceny działań zarządu. Jednocześnie ustawa określa warunki odnośnie do uprawnień, które muszą posiadać audytorzy, oraz do ich niezależności.
Spis treści
Poniżej znajdziesz odpowiedzi na następujące pytania:
Wymagania co do składu i cech audytorów
Narzucane przez prawo wymagania co mają zagwarantować profesjonalizm i bezstronność audytorów. Jak wspomniano wyżej, zgodnie z art. 77 ustawy audyt może przeprowadzić:
- firma audytorska, lub
- zespół audytorów, w skład którego muszą wchodzić eksperci o następujących uprawnieniach: biegły rewident, doradca podatkowy oraz radca prawny lub adwokat.
Innymi słowy audyt fundacji rodzinnej może być przeprowadzony albo przez (1) biegłego rewidenta (działającego w ramach firmy audytorskiej), albo przez (2) biegłego rewidenta, doradca oraz radcę prawnego / adwokata (wspólnie działających w ramach zespołu audytorów).
Warto zauważyć, że nawet w przypadku, kiedy zdecydujemy się na przeprowadzenie audytu fundacji rodzinnej przez firmę audytorską, to siłą rzeczy, z racji koniecznych kompetencji prawnych i podatkowych, pomimo że wprost nie wymaga tego ustawa, biegły rewident będzie w praktyce potrzebował współpracować z prawnikiem i doradcą podatkowym.
Kryteria niezależności audytora fundacji rodzinnej
Każdy audytor uczestniczący w audycie fundacji musi być również niezależny od fundacji. Ustawa precyzuje, że audytorem może być wyłącznie osoba (lub firma) spełniająca łącznie następujące kryteria niezależności:
- Brak powiązań z fundacją – audytor nie może być w żaden sposób zależny od fundacji rodzinnej. Wyklucza się np. sytuację, w której audytorem jest jeden z beneficjentów pobierających świadczenia z fundacji, członek rodziny fundatora sprawujący wcześniej funkcje w organach fundacji, czy też osoba zatrudniona przez fundację. Audytor nie może mieć osobistego interesu w wynikach kontroli.
- Brak udziału w podejmowaniu decyzji w fundacji – audytor nie może być ani obecnym, ani byłym członkiem zarządu czy innego organu fundacji w okresie objętym audytem. Osoba, która kształtowała działania fundacji, nie powinna potem oceniać własnej pracy lub decyzji swoich kolegów. Taki konflikt mógłby wpłynąć na obiektywizm audytora.
- Brak świadczenia usług dla fundacji – audytor nie może jednocześnie świadczyć usług rewizji finansowej (w tym badania sprawozdania finansowego) ani doradczych na rzecz fundacji. Firma lub osoba doradzająca fundacji (np. podatkowo czy prawnie) nie powinna przeprowadzać audytu, gdyż trudno oczekiwać, by wytknęła ewentualne błędy w swoich własnych rekomendacjach.
Dlaczego niezależność audytora jest tak ważna i czym grozi jej brak?
Tak rygorystyczne wymogi niezależności mają na celu zapewnienie pełnej bezstronności i rzetelności audytu. Audytor pozbawiony konfliktu interesów będzie mógł bez obaw wskazać wszystkie uchybienia zarządu. Jeśli audytor nie jest niezależny, istnieje poważne ryzyko, że audyt nie spełni swojej funkcji. Dlaczego? Dlatego, że zależny audytor może przemilczeć pewne problemy, bagatelizować je lub wręcz nie dostrzec z powodu stronniczości. W skrajnym przypadku brak niezależności audytora oznaczałby fikcyjną kontrolę, dając zarządowi poczucie bezkarności, a beneficjentom – złudne poczucie bezpieczeństwa.
Dlatego wybierając audytora, beneficjenci powinni szczegółowo zweryfikować potencjalne konflikty interesów. Należy unikać kandydatów jakkolwiek powiązanych z fundacją. Warto zapytać, czy dana osoba/firma świadczyła wcześniej usługi dla fundacji lub czy nie łączą ją relacje biznesowe lub rodzinne z organami fundacji.
Warto zwrócić, że niezależność audytora jest ważnym pojęciem nie tylko w przypadku audytu fundacji rodzinnej. Niezależność jest nieodłącznym elementem pracy i kodeksu etycznego biegłego rewidenta. Warto przykładowo zwrócić uwagę na art. 69 ust. 4 ustawy o biegłych rewidentach.
Dlaczego warto powierzyć audyt renomowanej firmie audytorskiej?
Najlepszą praktyką jest zlecanie audytu profesjonalnej firmie audytorskiej, posiadającej odpowiednie uprawnienia i doświadczony zespół ekspertów. Choć ustawa dopuszcza powołanie indywidualnego „zespołu audytorów” zamiast jednej firmy, to skompletowanie takiego zespołu we własnym zakresie może być trudne. Zaangażowanie renomowanej firmy audytorskiej daje pewność, że zostaną zapewnieni wszyscy wymagani specjaliści (biegły rewident, doradca podatkowy, prawnicy) i że firma taka przestrzega standardów etycznych oraz zasad niezależności wymaganych w branży audytorskiej. Co więcej, firma audytorska wnosi ze sobą wypracowane procedury kontroli jakości i doświadczenie z audytów różnych podmiotów – dzięki temu audyt fundacji będzie przeprowadzony sprawnie i profesjonalnie.