Autor: Agnieszka Baklarz
Zakres audytu fundacji rodzinnej jest zdefiniowany w przepisach i – co ważne – NIE ogranicza się tylko do finansów. Audytorzy badają trzy główne obszary funkcjonowania fundacji, oceniając je pod kątem prawidłowości, rzetelności oraz zgodności z prawem i celem fundacji. Poniżej przedstawiamy najważniejsze przykładowe zagadnienia, które powinien obejmować audyt.
Spis treści
Po przeczytaniu poniższego tekstu będziesz między innymi wiedzieć:
- W jaki sposób audyt fundacji rodzinnej sprawdza, czy fundacja działa legalnie i zgodnie z wolą fundatora?
- Co analizuje audytor żeby ocenić, czy fundacja prawidłowo wypełnia swoje obowiązki m.in. w zakresie podatków?
- Na co zwróci uwagę audytor przy sprawdzaniu, czy majątek fundacji pracuje na realizację jej celów?
- Co daje kompleksowy audyt fundacji rodzinnej i jakie korzyści mają z niego beneficjenci?
Sprawdzenie ram prawnych działania fundacji
Audytorzy w czasie audytu fundacji weryfikują, czy wszelkie działania fundacji są zgodne z przepisami prawa oraz statutem fundacji. Sprawdzane jest m.in.:
- czy zarząd przestrzega ograniczeń nałożonych ustawą o fundacji rodzinnej (np. w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej),
- czy podejmowane decyzje mieszczą się w celach fundacji określonych przez fundatora oraz
- czy fundacja wywiązuje się z obowiązków sprawozdawczych (np. czy składa wymagane sprawozdania do odpowiednich urzędów).
Prawnik (radca prawny lub adwokat) w zespole audytowym analizuje zatem dokumenty fundacji – statut, regulaminy, uchwały organów – pod kątem ich poprawności i zgodności z prawem.
Istotne jest także sprawdzenie relacji między organami fundacji (zarządem, ewentualną radą nadzorczą, zgromadzeniem beneficjentów) oraz tego, czy decyzje były podejmowane zgodnie z procedurami i kompetencjami. Podsumowując, audyt w tym obszarze odpowiada na pytanie, czy fundacja działa legalnie i zgodnie z wolą fundatora.
Kwestie podatkowe i finansowe
Ten obszar audytu koncentruje się na sprawdzeniu, czy fundacja prawidłowo wypełnia swoje obowiązki publicznoprawne, głównie podatkowe.
Doradca podatkowy w zespole audytorów analizuje:
- czy fundacja terminowo składa deklaracje podatkowe (CIT, VAT, ewentualnie podatek od nieruchomości itp.) i
- czy płaci należne podatki w prawidłowej wysokości.
Ważnym elementem jest też ocena rozliczeń z tytułu świadczeń na rzecz beneficjentów – np. czy przy przekazywaniu beneficjentom środków lub innych świadczeń fundacja pobiera i odprowadza właściwe zaliczki na podatek dochodowy (PIT) zgodnie z przepisami.
Biegły rewident natomiast dokonuje przeglądu ksiąg rachunkowych fundacji, by upewnić się, że majątek fundacji jest właściwie ujęty w ewidencji. Audyt finansowy w ramach audytu fundacji może wykryć np. nieprawidłowe księgowanie transakcji, nieuzasadnione wydatki, błędy w wycenie aktywów czy zobowiązań.
Całościowo, audyt podatkowo-finansowy ma potwierdzić, że fundacja jest przejrzysta finansowo i nie naraża się na sankcje skarbowe, a jednocześnie że efektywnie gospodaruje środkami (np. nie zalega z płatnościami, utrzymuje płynność finansową).
Efektywność zarządzania majątkiem
Kolejnym istotnym polem audytu jest ocena, jak fundacja zarządza powierzonym jej majątkiem w interesie beneficjentów. Audytorzy analizują decyzje inwestycyjne zarządu, strukturę portfela aktywów fundacji, politykę wydatkową i oszczędnościową. Próbują odpowiedzieć m.in. na następujące pytania:
- Czy majątek fundacji pracuje na realizację jej celów?
- Czy fundacja osiąga zakładane rezultaty (np. wypłaca beneficjentom świadczenia w określonej wysokości, finansuje określone przedsięwzięcia rodzinne) w sposób możliwie efektywny ekonomicznie?
Beneficjenci często oczekują, że audyt odpowie na pytanie, czy zarząd maksymalnie dba o pomnażanie i ochronę majątku rodzinnego. Aby zadośćuczynić tym oczekiwaniom audyt może na przykład sprawdzić:
- Czy środki fundacji nie leżą bezczynnie na nieoprocentowanych rachunkach, podczas gdy mogłyby być bezpiecznie zainwestowane?
- Czy fundacja nie podejmuje nadmiernego ryzyka inwestycyjnego?
W ramach tego obszaru audytorzy oceniają też koszty działania fundacji. Sprawdzane jest, czy koszty nie są zbyt wysokie, czy wydatki administracyjne są uzasadnione i pod kontrolą. Ocenie może podlegać również system kontroli wewnętrznej w fundacji (jeśli istnieje) i przejrzystość działań zarządu. W tym zakresie sprawdzane będzie np. czy fundacja prowadzi jasną dokumentację decyzji, czy raportuje beneficjentom wyniki finansowe i realizację celów. Podsumowując, ten element audytu sprawdza celowość gospodarowania środkami fundacji – czy fundacja dobrze wywiązuje się z zadania zarządzania majątkiem w interesie rodziny.
Podsumowanie
Oczywiście wszystkie powyżej opisane obszary często się ze sobą wiążą. Kompleksowy audyt fundacji rodzinnej bada zarówno zgodność z literą prawa, jak i efektywność działań. Dla beneficjentów najważniejsze jest to, że po audycie otrzymują pełen obraz kondycji fundacji – dowiadują się, czy fundacja jest prowadzona uczciwie, rozsądnie i zgodnie z planem fundatora. Jeśli audyt wykaże jakieś problemy (np. ryzyka podatkowe, konflikty z prawem, straty na inwestycjach), beneficjenci mogą podjąć działania korygujące zanim sytuacja zagrozi majątkowi rodzinnemu lub istnieniu fundacji.