Kiedy kontrola jakości zlecenia w audycie jest obowiązkowa a kiedy warto ją zastosować dobrowolnie?
Autor: Agnieszka Baklarz
Kontrola jakości wykonania zlecenia (ang. Engagement Quality Control Review) to niezależny przegląd jakości zlecenia wykonywany przez doświadczonego biegłego rewidenta, który nie brał udziału w badaniu. W przypadku jednostek zainteresowania publicznego (JZP) kontrola jakości jest obowiązkowa. Jest ona jednak często stosowana również przy innych zleceniach, gdy poziom ryzyka tego wymaga.
Dlaczego kontrola jakości ma tak duże znaczenie i kiedy staje się wręcz kluczowa? Przeczytaj ten czwarty już odcinek naszego cyklu o audycie dużych podmiotów!
Spis treści
W tym artykule znajdziesz odpowiedzi na następujące pytania:
Kontrola jakości w audycie JZP – wymogi regulacyjne
Zgodnie z Rozporządzeniem UE 537/2014 oraz ustawą o biegłych rewidentach, każde badanie ustawowe JZP musi zostać objęte kontrolą jakości. Firma audytorska wyznacza kontrolera jakości – osobę niezależną od zespołu badającego – która przegląda kluczowe obszary zlecenia przed podpisaniem opinii. Bez zatwierdzenia ze strony kontrolera jakości badanie sprawozdania finansowego nie może być uznane za zakończone.
Kontrola jakości obejmuje m.in.:
- ocenę istotności,
- zakresu badania,
- identyfikację ryzyk,
- adekwatność odpowiedzi biegłego rewidenta,
- ocenę uzyskanych dowodów,
- a także poprawność treści raportu i opinii.
Jeśli kontroler uzna, że któryś z obszarów wymaga przeprowadzenia dodatkowej procedury lub korekty – może to zgłosić.
Kontrola jakości kończy się zatwierdzeniem lub zgłoszeniem zastrzeżeń, które muszą być rozstrzygnięte przed zakończeniem zlecenia.
Kiedy pomimo braku obowiązku warto stosować kontrolę jakości?
Zgodnie ze standardami KSKJ 1 i 2 firma audytorska powinna określić kryteria doboru zleceń, które powinny być objęte przeglądem jakości (niezależnie od obowiązku prawnego). Jakie są typowe sytuacje, w których kontrola jakości bywa stosowana z własnej inicjatywy? Przykładowo:
- w przypadku badania dużej spółki (prywatnej lub państwowej) – brak formalnego statusu JZP nie oznacza braku istotności!;
- sektory wysokiego ryzyka – np. nowoczesne technologie finansowe (fintech), sektor budowlany, kryptoaktywa;
- pierwsze badanie sprawozdania finansowego – pierwszy rok badania wiąże się z wyższym ryzykiem przeoczeń;
- istniejące spory z klientem lub duża liczba korekt w poprzednim roku – kontrola jakości pozwala uniknąć błędów pod presją czasu;
- audyt podlegający dodatkowej weryfikacji zewnętrznej – np. przez nadzór branżowy lub w toku postępowania regulacyjnego
W każdej z tych sytuacji kontrola jakości może znacząco podnieść jakość badania i dać dodatkową pewność, że nie przeoczono istotnych kwestii. To również dobry sygnał dla organu nadzorującego czy zatwierdzającego – pokazuje, że firma audytorska stosuje wysokie standardy jakości niezależnie od obowiązku.
Dokumentowanie kontroli jakości – co powinno znaleźć się w aktach badania?
Standardy wymagają, by kontrola jakości była właściwie udokumentowana. Najczęściej stosuje się do tego formularze lub listy kontrolne. Kluczowe elementy dokumentacji:
- Tożsamość i kompetencje kontrolera – wskazanie, kto pełnił rolę kontrolera jakości, potwierdzenie niezależności, zgodność z polityką firmy;
- Zakres przeglądu – które obszary zlecenia zostały ocenione i w jakim zakresie, np. analiza ryzyk, ocena rodzaju opinii, weryfikacja KAM;
- Wnioski i ewentualne uwagi – czy pojawiły się zastrzeżenia, jak zostały rozwiązane oraz kto je zatwierdził;
- Potwierdzenie zakończenia – wskazanie daty, podpis lub adnotacja kontrolera jakości, że przegląd zakończono przed datą opinii.
Dokumentacja powinna być na tyle kompletna, by możliwe było jej zweryfikowanie przez nadzór – i by jasno pokazywała, że przegląd był rzeczywisty, a nie czysto formalny. Jeśli pojawiły się istotne kwestie (np. konieczność zmiany treści opinii), powinny być one opisane wraz z uzasadnieniem i sposobem ich rozwiązania.
Jaka powinna być rola komitetu audytu w przypadku kontroli jakości?
Dla komitetu audytu kontrola jakości jest potwierdzeniem, że badanie sprawozdanie finansowego przeszło dodatkową weryfikację. Audytor może wskazać, kto pełnił rolę kontrolera jakości i czy przegląd został zakończony bez zastrzeżeń. Dobrą praktyką jest, gdy w sprawozdaniu dla komitetu wskazuje się osobę odpowiedzialną za kontrolęc jakości oraz zakres przeglądu.
Z perspektywy JZP kontrola jakości to nie tylko wymóg – to również mechanizm wzmacniający zaufanie do jakości badania. Dla firmy audytorskiej to narzędzie wewnętrznej kontroli i uczenia się. Dobrze przeprowadzony kontrola jakości, z właściwą dokumentacją i udziałem doświadczonego rewidenta, świadczy o dojrzałości organizacyjnej firmy i jej kulturze jakości.